كليات

1. 1. مقدمه

در فرآيند سير تكامل مديريت محيط ‌زيست به عنوان يك نظام گسترده و پويا براي مواجهه با آلودگي و تخريب محيط‌زيست، رويكردهاي پيشگيرانه بسياري مورد نظر قرار گرفته‌اند. در اين راستا از پايان دهه 1960 ميلادي، ارزيابي اثرات زيست‌محيطي به عنوان فعاليتي به منظور شناسايي و پيش‌بيني اثرات يك پروژه بر روي رفاه و سلامت انسان و نيز محيط بيولوژيكي او به منظور بررسي و انتشار اطلاعات اين اثرات مطرح و اجراي قانوني آن جايگاه ويژه‌اي در كشورهاي مختلف جهان يافته است (منوري 1380).

با توجه به اثرات تخريبي و بعضاً غيرقابل جبران و بسيار پرهزينه بسياري از پروژه‌هاي توسعه، ارزيابي اثرات زيست‌محيطي به عنوان يك ابزار قدرتمند براي دستيابي به توسعه پايدار از سال 1373 در كشور ايران نيز جايگاه قانوني يافته است و تعداد پروژه‌هايي كه تاكنون توسط شورايعالي حفاظت محيط‌زيست مورد تصويب قرار گرفته‌اند رو به افزايش است. پروژه حاضر «ارزيابي اثرات زيست‌محيطي فعاليت‌هاي گردشگري در دره‌هاي طرقبه و شانديز مشهد» نمونه‌اي از آن است.

 1. 2. تعريف ارزيابي اثرات زيست‌محيطي

ارزيابي اثرات زيست‌محيطي عبارتست از فرايند و جريان بررسي و مطالعات رسمي جهت پيش‌بيني اثرات فعاليت‌ها و عملكردهاي يك پروژه بر محيط‌زيست، سلامت انسان‌ها و رفاه اجتماعي و يا به عبارت ديگر شناسايي و ارزيابي سيستميك پيامدهاي پروژه‌ها، برنامه‌ها و طرح‌ها بر اجزاء فيزيكي - شيميايي، بيولوژيكي، اقتصادي - اجتماعي و فرهنگي محيط‌زيست است (كانتر 1996).

در روند انجام ارزيابي اثرات، فشارهاي وارده بر منابع طبيعي، خسارات و آسيب‌هاي احتمالي بر محيط، انسان، نوع معيشت و فرهنگ، شناسايي و پيش‌بيني مي‌گردد. پس از مرحله شناسايي و پيش‌بيني اثرات كه از طريق متدلوژي مناسب انجام مي‌گيرد. گزينه يا گزينه‌هاي اصلاحي و اقدامات مناسب جهت كاهش اثرات سوء پيشنهاد مي‌شود.

انجام صحيح ارزييابي اثرات زيست‌محيطي سهم به‌سزايي در رسيدن به توسعه پايدار دارد زيرا مشخص مي‌كند كه پروژه مورد نظر چگونه و در چه سطحي اجرا شود تا اثرات غيرقابل قبول چنداني نداشته بشد و بيشترين سودمندي را عايد سازد. به ويژه ارزيابي اثرات زيست‌محيطي ما را مطمئن مي‌سازد كه پروژه مورد نظر به نحوي اجرا مي‌شود كه:

·        استفاده، حفاظت و مديريت منابع به نحو مناسبي صورت مي‌گيرد.

·        استفاده از ظرفيت‌ها و توانايي‌هاي محيط درخور و مناسب بوده است.

·        سرمايه‌هاي طبيعي تخريب نشده و يا به طرز غيرقابل برگشتي مصرف نشده اند.

·        فرآيندهاي اكولوژيك و مناطق باستاني باارزش ايمن مانده‌اند.

·        سلامت انسان و رفاه جوامع حفظ شده و شكل سنتي زندگي از هم گسيخته نشده است.

منجر به دستيابي به منافع اقتصادي و اجتماعي پايدار و عادلانه مي‌شود.